Hani ilkokul yıllarında öğretmenimiz resim çizin dediğinde hemen dağları çizer ve dağların arkasına bir sarı yuvarlak çizeriz ya. İşte o yuvarlağın hikayesini anlatacağız bugün sizlere. Aslında tekerleğin icadıyla birlikte girdi bu sayı içimize fakat ilk kullanan Arşimet oldu. Belki o zamanlar çok ilgimizi çekmese de oldukça önemli bir sayı olduğunu şimdilerde anlıyoruz.
Bir çember düşünün, tıpkı güneşi çizmek için kullandığımız türden. İşte o çemberin çevresini, merkezinden çembere kadar olan kısmı ki biz buna çap diyoruz çapına böldüğümüzde pi sayısı karşımıza çıkıyor. Kısaca bir çemberde çevre bölü çap oranına baktığımızda pi sayısını görürüz.
Pi sayısının tarihine kısaca göz gezdirdiğimizde Yunanca çevre kelimesinin ilk harfini karşımızda görürüz.
Her ne kadar matematik alanında karşımıza 3,14 olarak, 3 olarak veya 22/7 olarak çıksa da bu kadar basit bir sayı değildir pi sayısı. Pi sayısının şuana kadar virgülden sonraki 2,7 trilyon basamağına kadar hesaplanabilmiş. Pi sayısı hiçbir şekilde kısır bir döngüye girmeyen ve kendini tekrar etmeyen sayıların bir araya gelmesi ile sonsuza kadar uzayan bir yapıya sahiptir.
Ülkemizde çok fazla üzerine düşülmese de Dünya’da oldukça fazla fanatiği bulunmaktadır. Özellikle pi sayısını ezberleme yarışmaları oldukça ilgi görmektedir. Türkiye’de ilk kez 2007 yılında Manisa ODTÜ Ülkem Koleji’nde Dünya Pi Günü kutlanmış ve o günden bu yana sürekli olarak matematikseverlerce kutlanmaya devam etmiştir. Her ne kadar pi sayısının ilk üç rakamı olan 3,14’den yola çıkarak Martın 14’ünde kutlansada gerçek pi zamanı Martın 14’ünde Saat 1’i 59 dakika ve 26 saniye geçe kabul edilmektedir. Pi sayısının ilk 8 hanesini bunu göstermektedir. Gece yarısı insanları kaldırıp pi gününü kutlamak saçma olacağını düşünerek sadece gün kutlamalar için uygun görülmüştür.
Bu günün kutlanma amacı ise matematiği hayatımızın içine almak ve matematikten uzaklaşmak yerine onu kucaklamaktır. Matematik çocukları korkutmak için kullanılacak bir öcü değil hayatımızın her anında kullanacağımız bir işlem topluluğudur. Bu güne özel olarak geleneksel pi pastaları yenilir, pi sayısının rakamlarından oluşan pi şarkısı dinlenilir ve pi sayısı ile ilgili yarışmalar düzenlenir.
Pi sayısı tabi ki karşımıza sadece çemberde çıkmaz. Hayatımızın her anında biz farkında olmasak da pi sayısı bulunmaktadır. Bunu gösteren çok fazla deney bulunmakta. Fakat en ilginç olanı ise olasılık yoluyla pi sayısının hesaplanmasıdır. Buffon isimli bir matematikçi yatay olarak çizdiği 6 adet çizgiye yukarıdan rastgele iğne atmaya başlamıştır. Tabi bu arada çizgilerin arası iğnelerden daha büyüktür. Doğal olarak kimi iğneler çizgilerin üzerine gelirken kimisi de çizgiler arasında kalacaktır. İşte çizgi üzerinde kalanları, çizgilerin arasına düşenlere oranladığımızda pi sayısına çok yakın bir sayı karşımıza çıkar. Bu işlemi sonsuza kadar sürdürürsek pi sayısını bulabiliriz.
Pi sayısı karşımızda olduğu gibi kelime olarak da karşımızdadır. Mesela hayatımızın içinde hiç farkında olmasak da pi ile başlayan kelimeler oldukça fazladır. Örneğin; pide, pijama, pil, pilav, piliç, pipo, pire, pirinç, pislik, piyango, pigment, pikap, pike, piknik, pilaki, pilot, pinpon, pinti, pipet, pirzola, pis, pisi, piskopos, pist, piston, pisuvar, piyade, piyano, piyasa, piyaz, piyes, piyon, pizza, pişi, pişkin, pişman, pişti… gibi…
Bu arada söylemek de fayda var Dünya Pi Günü’nün tarihi pi sayısının en başındadır fakat şuana kadar geçmiş bütün tarihler de pi sayısının içerisinde yer almaktadır. Hatta şu an Dünya üzerindeki 7 milyar insanın doğum tarihi pi sayısının içerisinde yer almaktadır. Örneğin benim doğum günüm 14.05.1984 yani 14051984 sayısı pi sayısının virgülden sonraki 23,799,384 sırada yer almaktadır. Aynen şu şekilde geçiyor; 34215592282748382259 14051984 65739396531625045858
Sonuç olarak pi sayısı çember ile başlayan bir yolculukta karanlık bir noktadır. Siz bu noktayı aydınlatmak istedikçe evren ve kendiniz ile ilgili bir çok keşif arasında inanılmaz bir yolculağa girersiniz. İşte bu yüzden canlı bir sayıdır pi sayısı. Sizi alır başka yerlere götürür…
Dünya Pi Günü’nüz kutlu olsun. Happy Pi Day…
Yukarıdaki yazı ile ilgili sunumu buradan indirebilirsiniz.