Tarihsel süreçte oyunun ilk kez ne zaman ve ne şekilde oynanmaya başlandığı bilinmemekle birlikte, çocuk oyunları içerisinde taşla, aşık kemiği ile oynanan oyunlar genelde en eski oyunlar olarak kabul edilmektedir. Arkeologlar yaptıkları çeşitli araştırmalarda bu oyunları anlatan kabartma ve resimler bulmuşlardır. Eski Mısır’da duvar resimlerinde, oyun tahtası üzerinde oynanan oyunlar, sıçrama oyunları ile el vurma oyunu oynayan kız figürleri gösterilmektedir. Anadolu’da yaşayan uygarlıklara ait birçok mezar taşında da çocuk yaşantısı ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Maraş’ta aşık kemiği ve kırbaçla oynayan çocuk resimlerine rastlanmaktadır. Kaşgarlı Mahmut, Divanu Lügati’t-Türk adlı eserinde Orta Asya’da oynanan bugünkü futbola benzeyen tepük oyunundan bahsetmektedir. Ayrıca Dede Korkut Hikâyelerinde de Türklerdeki çocuk oyunlarıyla ilgili yazılı bilgiler bulunmaktadır.
Türklerin ata olan düşkünlüğü nedeni ile tarih boyunca atlı oyunlar Türk kültüründe daima var olmuş, hatta günümüze kadar gelmiştir. Bunun en iyi örneği atlı cirittir. Bugün atlı cirit, Geleneksel Sporlar Federasyonuna bağlı bir spor branşı olarak güncelliğini sürdürmektedir.
Dünyadaki modern spor branşlarının tarihî süreçte ortaya çıkış noktası da insanların doğa ile mücadelesi, düşmanına üstün gelme çabası ve zevk alma duygusuna dayanır. İnsanoğlu doğa ile mücadele yollarını öğrendikten sonra birbirleriyle mücadele içerisine girmiş ve birbirine karşı üstünlük kurmaya çabalamıştır. Bu üstünlük kurma çabaları veya eğlenmek için oynanan oyunlar sonucu ortaya çıkan teknik ve taktikler, günümüz modern sporlarının temelini oluşturmuştur.
Oyunların sınıflandırılması, oyunlarda bulunan farklı özellikler dikkate alınarak değişik şekillerde yapılabilir. Örneğin, oynayan kişilere (kız, erkek, karma), kullanılan araçlara (top, taş, kemik, ip vb.), oynanılan alanlara (kapalı, açık vb.) göre değişik şekillerde sınıflandırılabilir.
Eğitsel Oyun Nedir,
İnsanlarda gelişim, yaşam boyu devam eden ve dönemler hâlinde farklılıklar gösteren uzun bir süreçtir. Bu süreçte bireyin gelişiminin desteklenmesi amacıyla oynadığı oyunların gelişim dönemlerine göre planlanarak hazırlanması ile oyunlar eğitsel bir değer kazanır.
Belirlenen amaçlardoğrultusunda oyun alanı, oyuncu sayısı, oyuncu seviyesi, oyun süresi, tekrar sayısı ve kullanılacak araç gereç bakımından önceden planlanan oyunlara eğitsel oyun denir.
Oyunların gelişim üzerine birçok etkisi vardır. Bu etkileri:
Temel motoriközelliklerin gelişimi üzerine etkileri,
Sosyal gelişim üzerine etkileri,
Kişilikgelişimi üzerine etkileri,
Zekâ ve dil gelişimi üzerine etkileri olarak dört alanda incelemek mümkündür. Yukarıdaki açıklamalar dikkate alındığında oyun ile eğitsel oyun arasındaki farklar da ortaya çıkmaktadır. Eğitsel oyun, yukarıda belirtilen alanlardan birinde veya birkaçında gelişime fayda sağlamak amacıyla önceden planlanarak uygulanır. Oyun ise belirtilen alanlarda gelişime fayda sağlayabilir fakat bunun hangi alanda ve nasıl olacağı planlanmaz. Bu durum oynayanlar ya da oynatanlar tarafından da düşünülmez.
Eğitsel Oyunun Önemi
Çağımız, insanları hareketsizliğe sevk eden bir yaşam ortamı sunmaktadır. Yaratıcılığa imkân vermeyen teknolojik donanımlar, betonlaşmış çevre, her yere araçla gitme alışkanlığı, yürüyen merdivenler, uzaktan kumandalı ev araçları, insanları hergeçen gün hareketsizliğe sevk etmektedir. Bu durum, çocukları ve gençleri daha çok etkilemektedir. Bugün apartman dairelerinde oturan, kalabalık okul ve kreşlerde bulunan, sınırlı olarak hareket imkânı bulan, zamanının büyük bir kısmını kapalı alanlarda geçiren çocuklar yeterli oyun alanı bulamamaktadırlar. Mevcut oyun alanları ise doğal materyallerden uzak, yapay alanlardır. Çocuk, bu gibi nedenlerden dolayı oyuna hasret kalmaktadır. Teknoloji ve şehirleşme ile birlikte hareket alanı daralan bireylerin hareketsizliğe bağlı olarak fiziksel ve pisikomotor yönden gelişimleri sağlıklı olmayacağı gibi bu durum günümüzün sağlık sorunu obeziteye de neden olmaktadır. Bu tablo karşısında bireylerin çok yönlü gelişimini sağlayan eğitsel oyunlar, bir kat daha önem kazanmıştır.
Bireyin gelişmesi amacıyla eğitsel oyunları kullanan kişiler açısından eğitsel oyunların önemi şu şekilde belirtilebilir:
Öğretmen eğitsel oyun ile;
Öğrencinin hayal kurmasını sağlar.
Öğrenciye başkasının düşüncesine saygı duymayı ve hakkına razı olmayı öğretir.
Öğrencinin daha kolay öğrenmesini sağlar.
Öğrenciye aktiföğrenme ortamı hazırlar.
Öğrenciyi fiziksel, ruhsal ve zihinsel olarak çalışmaya hazırlar.
Öğrenciye kuralları ve kurallara uymayı öğretir.
Öğrenciler arasındaki farklılıkları ortadan kaldırır.
Antrenör eğitsel oyun ile;
Sporcunun çabuk kararverme, mantıkyürütme yeteneğini geliştirir
Sporcunun fizyolojik gelişimini sağlar.
Sporcunun reflekslerini güçlendirir.
Sporcunun aktifolarakdinlenmesini sağlar.
Sporcunun antrenmanlarını daha zevkli hâle getirir.
Yarışma ortamı yaratarak sporcuda rekabet duygusunu geliştirir.
Sporcunun kuvvet, çabukluk, dayanıklılıkvb. özelliklerini geliştirir.
Psikolog eğitsel oyun ile;
Bireyin zayıf ve güçlü yönlerini tespit eder.
İnsanl ararası ilişkileri geliştirir.
Bireye hayata bağlılık gücü verir.
Heyecan, neşe, canlılık yaratarak insanlara zevkli ve eğlenceli dakikalar yaşatır.
İnsanların rahatlayıp gevşemesini sağlar.
Oyun terapileri ile tedavinin etkisini artırır.
Toplumsal hayata uyumu kolaylaştırır.
Anne ve baba eğitsel oyun ile;
Çocuğa toplumsal kuralları öğretir.
Çocuğa bağımsız ve özgür bir ortam yaratır.
Çocuğun sağlıklı bir şekilde gelişmesini sağlar.
Çocuğun sosyal bir çevre edinmesini sağlar.
Çocuğa yaşamın güçlükleriyle mücadele gücü verir.
Çocuğun sorumluluk, kendine güven, saygı ve dürüstlük duygularını geliştirir.
Eğitsel oyunlar çeşitli şekillerde sınıflandırılmıştır. Farklı sınıflandırmaların olması eğitsel oyunların çokyönlü olmasından kaynaklanmaktadır. Genel olarak eğitsel oyunlar;
a. Uygulanış biçimlerine göre,
b. Oynanma ya da oynatılma amaçlarına göre iki şekilde sınıflandırılır.
Eğitsel oyunlar, oynanma ve oynatılma amaçlarına göre; eğlence amaçlı, eğitim amaçlı ve sağlık amaçlı olmak üzere üçe ayrılır. Buna göre;
Eğlence Amaçlı Eğitsel Oyunlar
Eğlence amaçlı eğitsel oyunlarda amaç, hoşça vakit geçirmek ve eğlenmektir. Bu amaçla kuvvet, çabukluk, denge, zekâ, dikkat ve koordinasyon özellikleri taşıyan oyunlar oynanır. Kazanmak ve kaybetmek çok önemli değildir. Fakat bunlar, oyunun oynanmasını sağlayan unsurlardır. Özellikle piknik, düğün, nişan, yaş günü, kutlama günlerinde, katılanlar arasında diyalog kurulması, onları birbirine bağlamak ve eğlendirmek amacıyla oynanan oyunlardır.
Eğitsel Amaçlı Eğitsel Oyunlar
Eğitim amaçlı oyunlarda, eğitsel oyunun bir araç olarak kullanılmasıyla bireylerde bazı yeteneklerin geliştirilmesi temel hedeftir. Eğitim amacıyla eğitsel oyunların kullanılması, birçok fiziksel özelliğin geliştirilmesini sağladığı gibi antrenmanların başında ısınma, sonunda dinlenme, rahatlama, antrenmanın ana evresinde performans, teknik ve taktik gelişime katkıda bulunur.
Sağlık Amaçlı Eğitsel Oyunlar
Günümüzde gelişen teknoloji, harekete dayalı hayatı, makinelere bağlı ve durağan bir hayat tarzına dönüştürmüştür. Bu durum, fiziksel hareketliliğin azalmasına, strese ve psikolojik nedenlere bağlı sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Gerek bu gibi sağlık sorunları gerekse çeşitli tıbbi sebeplerden dolayı fiziksel hareketlilik ihtiyacı olan insanlar için eğitsel oyunlarönemli bir araçtır.
Oyunlar, psikolojik ve fizyolojik rahatlamayı sağladığı gibi insanların zayıf organlarını da (el, kol, bacak vb.) geliştirmektedir. Eğitsel oyunlar, sağlık amaçlı olarak bu açıdan kullanılacağı gibi bünye olarak zayıf kişilerin kondisyonlarının geliştirilmesi amacıyla da kullanılabilir. Oyunlar, kişilerde kondisyonu geliştirmek ve sağlığı korumak için fizyolojik etkilerinden dolayı çok önemli bir araçtır. Fiziksel rahatsızlıkların yanında, özellikle psikolojik rahatsızlıklarda oyun terapileri, tıp açısından gelişmiş ülkelerde oldukça önemli bir metot olarak uygulanmakta ve bu terapilerden başarılı sonuçlar alınmaktadır.